Sorular ve cevaplarla sevdiklerinizin hayatını kurtarma: Frank Fiel’in Reader’s Digest Kasım’89 da çıkan derlemesinin tercümesidir.

Çoğumuz yangının ne olduğunu bildiğimizi sanırız. Düzinelerce sinema ve TV filmlerinde yangını yaşadık. Robert Redford ile Legal Eagles filminde alevlerden atladık. Paul Newman ile ( The Towering Inferno Cehennem Kulesine çıkıp savaştık.

Yangın öyle filmlerde gördüğümüz gibi bir şey değildir. Eğer siz ve ben bir yangında film yıldızlarının yaptığını yapsaydık dakikasında ölürdük.

Gerçekte her sene yaklaşık 6000 Amerikalı yangınlarda ölmekte 28000’i de ciddi şekilde yaralanmaktadır. Niçin? Çünkü kısmen bir yangının gerçekte ne olduğu hakkında bir fikrimiz yoktur ve sağ kalmak için tamamen hazırlıksızdır. Bir yangının içine düşmek tahmin edemeyeceğimiz bir şeydir. Öyle korkunç bir şeydir ki, elinizde olmayarak paniğe kapılırsınız ve böylece sizin ve ailenizin hayatına mal olabilecek yanlışı yaparız. Size ne hakkında konuştuğumu göstermek için gelin sizin yangın savunma savınızı test edelim.

– Diyelim siz yukarıda uyurken oturma odasındaki bir çöp sepetinden çıkan yangın, tutuşan perde eteklerinden duvarın yukarılarına doğru tırmanmaktadır. Duman detektörü çalışır ve sizi uyandırır. Evden çıkmak için kaç dakikanız vardır?

a) Bir veya iki dakika
b) Beş dakika
c) On dakika
d) On beş dakika

Doğru cevap “a” dır.

Milli Yangın Korunma Cemiyeti NFPA, test için kullanılan bir evin oturma odasındaki çöp sepetinde bir yangın başlatır ve zamana göre yangının safahatını saptamak için kronometreyi çalıştırır. İki dakika içerisinde duman detektörü alarm verir. Üç dakika içinde oturma odası sıcaklığı öldürücü sıcaklık olan 260°C’a yükselir. Diğer odalar ve merdivenler zararlı dumanlarla dolmuştur. Dört dakika içinde üst ve alt koridorlar geçilmez hale gelmiştir. Çok sürmeyen saniyeler sonra bu durumdaki evde kalmış birisi duman teneffüs etmeye dayanamayarak veya yanarak ölecektir.
Gerçekte bir yangında değerli eşyaları toplamaya, giyinmeye veya itfaiyeyi çağırmaya vakit yoktur. Bir çok kişiler bunları yapabileceklerini sanırlar. Yangın patlayıcıdır. Sıcaklık yükseldikçe ve yanıcı gazlar arttıkça eşyalar sadece yavaş yavaş yanmakla kalmayıp parlarlar ve aniden tutuşurlar.

Coleen Callaghan’ın New Jersey’deki boya çıkarıcı spreyin tutuşması ile bakınız çocukların başına neler gelmiştir. Bayan diyor ki “Aniden parlayan şenlik ateşi gibi idi, kocam yangın tüpünü getirmeye koşmuştu, tam o sırada alev yığınları yükseldi, derhal salona koşup iki koltuğuma çocukları alarak geriye yatak odasına koştum. Tam o anda ön cam patladı ve alev salon duvarlarını sardı.

– Farz edelim uyuyorsunuz ve aniden duman detektörünüz çalışıyor, ne yaparsınız?

a) Yataktan fırlar ne olduğunu anlamaya çalışırım.
b) Telefona sarılır, itfaiyeyi çağırırım.
c) Emekleyerek yatak odası kapısına kaşarım.

Doğru cevap “c”dir.

Dumanı size eriştiren bir gerçek yangında, ayağa kalktığınız zaman bir-iki saniye içinde boğulabilirsiniz. Yangında bir çok kişinin anlayamadığı şey ısının kavranamamasıdır.
New York Yangın Akademisinde iken koruyucu elbiselerimi giymiş olarak yanan bir binaya girdiğimde, gerçekte ayakta duranın ölebileceğine şahit oldum. Zeminden 60cm. yukarıda sıcaklık 93 °C
iken, bir buçuk metre yükseklikte 260 °C ve tavanda 427 °C idi. Eğer ayakta duruyor olsaydım yanarak ölmüş olacaktım. Dumanın içine girilmemesini doğrulayan daha bir çok nedenler vardır.
Filmlerde yangın seyrederken her şey berraktır. Gerçek bir yangında ya pek az görebilir yada hiç göremezsiniz. O derece şaşkın bir duruma düşersiniz ki bütün ömrünüzü geçirdiğiniz bir odanın
kapısının veya penceresinin nerede olduğunu söyleyemezsiniz. Çünkü duman ve ısı tavana yakın yüksekliktedir. Zemine yakın yükseklikteki hava daha temizdir ve nefes alma daha emniyetlidir.

– Diyelim siz bu yatak odasının arka tarafındasınız, yangın alarmını işittiniz, başka ne yapardınız?

a) Fırlar kapıyı açarım.
b) Elimin arkasıyla kapının sıcak olup olmadığını yoklarım.
c) Yavaşça kapıyı açar dışarıyı gözlerim.

Doğru cevap “b” dir.

Eğer kapı sıcaksa, duman ve alevler derhal yatak odasına yayılarak sizi öldürür. Eğer kapı sıcak değilse, yangın başlangıç halinde olup fazla yayılmamış olabilir. Normal çıkış yolunu kullanarak kurtulma olasılığınız vardır. Eğer odayı terk ederseniz (yangının yayılmasını önlemeye yardım için) daima çıktığınız kapıyı kapatınız. İlerlemeye devam etmeyiniz. Alevden geçerek kurtulmayı hiç düşünmeyiniz. Yangından korunmak için tavan arası veya dolap arkası gibi kapalı yerlere girmeyiniz.

– Farzedelim yüksek bir apartmanın 16. katındasınız, pencereden kaçamazsınız, hol duman doludur. Ne yaparsınız?

a) Apartman odasına geri dönüp itfaiyeyi çağırırım.
b) Kapı aralıklarını ıslak havlu ile kapatırım.
c) Yakın çevrede alev olup olmadığını kontrol ederek, üstteki pencereyi hafif aralar, zemine yakın yerden nefes alırım.
d) Pencerede durarak yangını duyururum.

Yukarıdakilerin hepsi doğrudur.

İtfaiyeciler kullanmanızı önermedikçe asla asansöre binmeyiniz. Siz asansör kabininde iken elektrikler kesilebilir, içeride hapis kalabilirsiniz. Eğer apartmanınızı terk edememişseniz pencerenin alt kısmına eğilerek temiz hava teneffüs ediniz. Kapı çevresi aralıklarını kapatan ıslak havlu, dumanın içeri sızmasına yardım edecektir.

– Bir misafiriniz oturma odanızda kanepe yastıkları arasına bir sigara düşürür. Kanepede alevli yanma başlayana kadar alevsiz yanma süresi nedir?

a) 15 dakika
b) 30 dakika
c) 1 saat
d) 3 saat veya daha fazla

Cevap “d” dir.

Dikkatsizce içilen sigaralar ölümcül yangınlara sebep olurlar. Sigara yangınları olgunlaşana kadar çok zaman alırlar. Sigaranın başlattığı yangın alev olana kadar herkes uykuya dalmış olabilir.
Zamanın uzunluğu yangının sigaradan kaynaklandığının göstergesidir. Evin yatak odaları dışında her yere duman detektörü yerleştirilmesi bakımından iyi bir sebeptir.

Bir çok kişi duman kokusunun kendilerini uykudan uyandıracağını sanırlar. Bu yanlıştır. Dumandaki karbon monoksit, koku etkisinden önce sizi bayıltabilir.
Vietnam gazisi Jack Engle’ın odasında bir kitaplık tutuşmuştu. Jack’ı tekmeyle kapıyı açan babasının haykırışı uyandırdı. “Şuursuz gibi yukarı baktığımı hatırlıyorum” diyor Jack. “Hareket etmek
istiyorum fakat adalelerim çalışmıyordu. Babam beni dışarı taşıdı, halsizliğim korkudan değildi, dumandan takatsizleşmiştim. Sadece birkaç adımlık mesafe idi, yapamadım. Şimdi her altı ayda bir duman dedektörlerinin pillerini değiştiriyorum.”

– Bir ocağın üzerinde yağ tavası ateş alıyor. Söndürebilmek için ne kadar zamanınız var?

a) İki dakika veya daha az
b) Beş dakika
c) Yedi dakika
d) On dakika

Doğru cevap “a” dır.

Ocak ateşini su ile söndürmeye asla kalkışmayınız. Su yanan yağın etrafa sıçramasına sebep olur. Uygun bir yangın söndürme tüpü kullanınız veya bir kapak yahut pasta sodası ile alevi bastırınız.
Eğer iki dakika içinde söndüremezseniz evi terk ediniz.

Herkes yaşam süreci içinde çeşitli tipten bazı yangınlarla karşılaşabilir. Neler olabileceğini ve nasıl mücadele edilebileceğinizi bilmeniz sizin en iyi yangın sigortanızdır.

SAĞ KALABİLME PRATİKLERİ
– Aileniz fertleri ile beraber evinizin her odasını dolaşın, her oda için iki çıkış yolu belirleyiniz. Eğer onlardan 1’ci 2’nci katın penceresi ise devamlı olarak kullanımınıza amade bir emniyet
merdiveni düşününüz.
– Evde yeterli uzaklıkta hepinizin ulaşabileceği bir acil toplantı yeri belirleyiniz. Birçok kişi toplantı yerinde görmediği aile ferdini kurtarmak için (ki o başka bir yoldan kaçabilmiştir) geriye
yanmakta olan binaya koşmuş ve kaybolmuştur. Asla geriye yanmakta olan binaya dönmeyiniz.
– Herkes yatakta ve kapılar kapalı durumdayken yangın talimleri yapınız. Birinci talimde kapının soğuk olduğunu kabul ederek herkesi normal kaçış yolundan kaçırınız. Dumanlı ortamda duvarın
rehberliğinde yada çıkış kapısına kadar emekleyerek yürüme pratiği yapınız. Önceden belirtilen acil toplantı yerinde buluşun ve kişileri sayın. Talimi tekrarlayın, bu kez yatak odası kapısının
sıcak olduğunu arz edin, eğer çok tehlikeli değilse alternatif kaçış yolunu kullanmayı deneyin.
– Yangın vukuunda çocukları yatak altlarına ve dolaplara girmemeleri için bilinçlendirin.
– Yaşlılar veya özürlüler için iki kaçış planı yapın. Biri ailenin diğer fertleri evde iken, diğeri evde yalnız bulundukları zaman için. Apartmanınız için en iyi kaçış planı konusunda şehir
itfaiyesine danışın.

(Bu yazı geçmiş yıllarda bir iş kazasında vefat eden Hotel Pullman Etap Teknik Müdürü Sn.Haydar Durmaz tarafından 1990 yılında tercüme edilmiştir.)

Haydar Durmaz, Makine Mühendisi